21 januari 2020
—
Op 27 januari 1945, dit jaar 75 jaar geleden, bevrijd het Sovjet-leger concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz. Otto Frank, Annes vader, is een van de ongeveer 8.000 achtergebleven, merendeel doodzieke gevangenen. ‘Ruski’, schrijft Otto later bij deze datum in een notitieboekje.
Enkele weken daarvoor, als het Sovjet-leger steeds dichterbij komt, ontruimt de kampleiding Auschwitz. Wie kan lopen, moet mee. Tijdens deze zg. dodenmarsen bezwijken veel gevangenen alsnog aan uitputting, honger en ziekte. Of worden door bewakers doodgeschoten. Otto Frank blijft achter in de ziekenbarak in Auschwitz. Hij is te zwak, weegt nog maar 52 kilo en is niet in staat om mee te gaan. Op 27 januari 1945 trekken Sovjet-troepen het kamp binnen.
Terugreis
Als Otto enigszins op krachten is, vertrekt hij richting Nederland. Het wordt een maandenlange reis; in grote delen van Europa wordt nog gevochten. Tijdens zijn terugreis hoort Otto dat zijn vrouw in Auschwitz-Birkenau is gestorven. Over het lot van zijn dochters verneemt hij niets. Op 3 juni 1945 is Otto terug in Amsterdam. Aan de hoop dat zijn dochters de concentratiekampen overleefd hebben, komt in juli 1945 een einde. Otto ontmoet de zussen Janny en Lien Brilleslijper, die samen met Margot en Anne in concentratiekamp Bergen-Belsen gevangen zaten. De zussen Brilleslijper vertellen Otto over zijn dochters’ laatste levensmaanden en dood.
Onderduikers Achterhuis
Van de acht onderduikers van het Achterhuis overleeft alleen Otto Frank de concentratiekampen. Hermann van Pels wordt vermoord in de gaskamer in Auschwitz-Birkenau in oktober 1944; Auguste van Pels overlijdt tijdens een transport van Raguhn naar Theresienstadt in april 1945; Peter van Pels sterft in Mauthausen op 10 mei 1945; Fritz Pfeffer sterft in Neuengamme op 20 december 1944; Edith Frank sterft in Auschwitz-Birkenau op 6 januari 1945; Margot en Anne Frank overlijden in Bergen-Belsen in februari 1945.
Verzoening en mensenrechten
Zijn verdere leven zal Otto Frank zich inzetten voor verzoening en mensenrechten in de wereld. Hij laat Annes dagboek wereldwijd uitgeven en staat aan de basis van de openstelling van de schuilplaats als museum - als een waarschuwing uit het verleden, maar gericht op de toekomst. Kort voor zijn overlijden zegt hij: 'Ik ben nu bijna 90 en mijn krachten nemen langzaam af. Maar de opdracht die ik van Anne heb gekregen, geeft mij steeds weer nieuwe kracht – om te strijden voor verzoening en voor mensenrechten in de gehele wereld.' Op 19 augustus 1980 overlijdt Otto Frank.
