Terug

Pas op voor bagatellisering van de Holocaust

None

29 januari 2022 — In de aanloop naar Holocaust Memorial Day en de dag waarop 80 jaar geleden tijdens de Wannsee conferentie over het lot van miljoenen Joden in Europa werd beslist, presenteerde een coldcaseteam een boek met de resultaten van zijn onderzoek naar de arrestatie van Anne Frank, de andere onderduikers uit het Achterhuis en twee van hun helpers.

De Anne Frank Stichting hecht veel belang aan historisch onderzoek. De Stichting heeft een eigen onderzoeksafdeling en stelt daarnaast haar archieven beschikbaar voor andere onderzoekers. Het belang van zorgvuldigheid hierbij is evident.

Cold case onderzoek

Het onderzoek van het coldcaseteam kreeg behalve waardering voor het verrichte speurwerk al snel kritiek vanwege de vele aannames en veronderstellingen, en vanwege het mediaspektakel rond de publicatie van het boek. Met ‘85-87% zekerheid’ werd geconcludeerd dat notaris Arnold van den Bergh degene moest zijn geweest die de bezetter op het spoor van het Achterhuis had gezet. Gezien de vele ontbrekende puzzelstukken in de theorie van het coldcaseteam is dat een onverantwoorde conclusie, die niet alleen de persoonlijke integriteit van de heer Van den Bergh raakt maar ook de stelling dat de onderduikers uit het Achterhuis verraden zouden zijn door iemand uit eigen joodse kring. Het heeft, mede door de dreigende verschuiving van het daderperspectief, begrijpelijkerwijs veel emoties losgemaakt en geleid tot gerechtvaardigde bezorgdheid over antisemitische reacties (berichten in een whatsapp-groep van agenten-in-opleiding in Den Haag zouden daarvan al getuigen).

Verdraaiing van de feiten

Het is belangrijk dat laatste in een bredere context te plaatsen van ontwikkelingen die we de laatste tijd hebben gezien rond protesten tegen het coronabeleid. Met regelmaat doken daar antisemitische uitingen op, soms uit onwetendheid, maar soms ook met kwade bedoelingen. Wat we bij deze protesten zien is niet zozeer een vorm van Holocaust-ontkenning, maar een vorm van bagatellisering van de Holocaust (‘Holocaust-distortion’), een subtiele verdraaiing van de historische feiten die antisemitisme normaliseert en in de hand werkt. De International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA), de intergouvermentele organisatie van 35 lidstaten die zich inzet voor de herinnering aan de Holocaust en de strijd tegen antisemitisme, heeft dan ook terecht een educatief speerpunt gemaakt van het bestrijden daarvan.

Les van de geschiedenis

Deze week herdenkt de wereld de Holocaust. In Nederland herinnert sinds kort een indrukwekkend Namenmonument aan de moord op de Nederlandse Joden, Roma en Sinti. In de spiegels van dat monument zien we niet alleen de namen van hen die vermoord werden, we zien ook onszelf. We voelen de verplichting alles te doen wat in ons vermogen ligt om nieuwe tragedies te voorkomen, zeker in tijden waarin de democratische rechtsstaat steeds meer onder druk staat. Onbezonnen omgang met de Holocaust staat daar haaks op. We kunnen ook wat dat betreft leren van Otto Frank, die veel belang hechtte aan de geschiedenisles en aan de les van de geschiedenis.

‘Wat is gebeurd, kunnen we niet meer veranderen. Het enige wat we kunnen doen is van het verleden leren en beseffen wat discriminatie en vervolging van onschuldige mensen betekenen.’

Ronald Leopold

Algemeen directeur Anne Frank Stichting

Verklaring Anne Frank Stichting over cold case onderzoek