Beste vriendin
Jacqueline van Maarsen werd op 30 januari 1929 in Amsterdam geboren als dochter van een Joodse vader en een moeder die uit Frankrijk kwam en Joods was geworden toen ze met Jacquelines vader trouwde. Zij had een oudere zus, Christiane, die ze ‘Cricri’ noemde. Nadat de nazi’s Nederland hadden bezet, moest Jacqueline in 1941 van de openbare school naar het Joods Lyceum. Daar leerde ze Anne Frank kennen en raakte zij bevriend met haar. Op maandag 15 Juni 1942 schreef Anne in haar dagboek: “Jacqueline van Maarsen heb ik pas kennen geleerd op het Joodse Lyceum en zij is nu mijn beste vriendin.”
Jacqueline Sanders-van Maarsen: een vriendschap in donkere dagen
Afscheidsbrief
Jacqueline en Anne beloofden om elkaar een afscheidsbrief te schrijven, mochten zij elkaar niet meer zien. Vanaf 6 juli 1942 zat Anne ondergedoken in het Achterhuis. Op 25 september 1942 schreef ze die ‘beloofde vaarwel brief’ aan Jacqueline in haar dagboek. Versturen kon Anne die brief uiteraard niet, dat was te risicovol. Ze schreef:
“(…) Ik hoop dat wij elkaar spoedig weer zullen zien, maar het zal vermoedelijk toch niet voor het einde van de oorlog zijn. (…) Je «beste» vriendin Anne
P.S. Ik hoop dat we tot dat we elkaar terugzien altijd «beste» vriendinnen blijven.”
Niet-Joods
In 1942 slaagde Jacquelines moeder erin, onder voorwendsel dat haar man haar en de kinderen buiten haar medeweten om als Joden had laten registreren, zichzelf en haar dochters als niet-Joods te laten aanmerken. Het gezin Van Maarsen, inclusief haar vader, overleefde de oorlog. Het grootste deel van de familie van de vader van Jacqueline kwam om in de vernietigingskampen.
Boeken
Jacqueline ging na de oorlog aan de slag als boekbindster. Voor haar oeuvre als boekbindster ontving ze diverse prijzen. In 1954 trouwde zij met Ruud Sanders met wie ze drie kinderen kreeg. Met Otto Frank, die de Holocaust overleefde, hield Jacqueline tot aan zijn dood in 1980 contact.
Jacqueline heeft lang gezwegen over haar vriendschap met Anne. Daaraan kwam een einde met de publicatie van haar boek Anne en Jopie. Ze voelde het als haar plicht om ‘te schrijven voor haar die niet meer schrijven kon’. Na Anne en Jopie volgden nog drie andere boeken, waaronder Je beste vriendin Anne dat in 2012 bekroond werd met de Zilveren Griffel. In haar boeken en tijdens haar bezoeken aan scholen vertelde Jacqueline over haar vriendschap met Anne, maar ook over het gevaar van antisemitisme en racisme.
Erkentelijk
Jacqueline heeft veel betekend voor de Anne Frank Stichting. Wij konden altijd een beroep op haar doen, ook toen zij al op hoge leeftijd was. Op 12 juni 2019, op Anne Franks 90e geboortedag, was Jacqueline samen met voormalig klasgenoot Albert Gomes de Mesquita in Anne Franks voormalige woonhuis aan het Merwedeplein. Daar waren zij ook op Annes 13e verjaardag, drie weken voordat Anne met haar familie onderdook in het Achterhuis. Jacqueline en Albert haalden, 77 jaar later, herinneringen op en gingen met jongeren in gesprek over Annes Franks leven en betekenis.